به گزارش خط رند ۹۱۲، پدر هیدرولوژی ایران اعتقاد دارد اینکه ابرهایی که از کشورهایی مانند ترکیه وارد کشور می شوند، اما بارشی رخ نمی دهد، یک مسئله کاملا طبیعی است و همینطور وقتی با کاهش منابع آبی مواجه می شویم، تقصیر را به گردن «تغییر اقلیم» و «هارپ» نیندازیم، بلکه باید علت را در ۶۰ سال مدیریت منابع آبی جستجو نماییم.
پروفسور عزت الله رئیسی اردکانی بعنوان یکی از چهره های اثرگذار آب در ایران در گفتگو با ایسنا، در خصوص عدم قطعیت وضعیت آب و هوا در ایام آینده اظهار داشت: این نوع گزارش ها نوعی پیشگویی است که با استفاده از مدلهای GCM یا General Circulation Model صورت می گیرد.
وی روش GCM را روش چرخش آب در دنیا دانست و افزود: این مدل در سطح جهانی مورد استفاده قرار گرفته و در ایران هم از آن بهره گرفته می شود، به این صورت که داده های هواشناسی در سراسر خشکی ها و اقیانوس ها اندازه گیری می شود که بر طبق این داده ها پیشبینی می شود که در دو یا سه ماه آینده چه اتفاقاتی رخ می دهد و این در شرایطی است که طبیعت بسیار پیچیده تر از اینها است، ازاین رو گاهی این پیشبینی ها درست از آب در نمی آید.
این استاد گروه آب شناسی بخش علوم زمین دانشگاه شیراز، تصریح کرد: بخش جالب ماجرا در اینست که بارندگی که ما داریم، ریشه در اقیانوس ها دارد و با تغییر شرایط هواشناسی، پیشبینی های بارندگی ها اشتباه می شود.
رییسی اظهار نمود: ازاین رو هر چه فاصله زمانی پیشبینی ها بیشتر باشد، احتمال قطعیت پیشبینی ها کمتر می شود.
وی تصریح کرد: عدم قطعیت پیشبینی ها یک امر طبیعی است و به نظر من عدم وقوع این پیشبینی ها نه ناشی از ضعف علمی است و نه ضعف سازمان هواشناسی؛ ولی مسئله و نقطه ضعفی که وجود دارد، اینست که وقتی پیشبینی بارش ها اعلام می شود، باید میزان احتمال آن هم اعلام می شد، مثلاً می گفتند به احتمال ۵۰ یا ۹۰ درصد بارش رخ خواهد داد.
این چهره اثرگذار در حوزه آب ایران، اضافه کرد: زمانیکه احتمال بارش ها اعلام نمی شود و گزارش های پیشبینی اعلام می شود، مردم آن گزارش را بعنوان یک مبحث درست و قاطع تلقی می کنند و در صورت عدم تحقق آن مردم هم حق دارند که ناراضی باشند، ولی اگر احتمال وقوع بارش ها اعلام می شد، مردم این آمادگی را داشتند و مسائل حاشیه ای رخ نمی داد.
رییسی تصریح کرد: ازاین رو ما باید یاد بگیریم که وقتی به مسائل علمی وارد می شویم، وارد ریزه کاری های آن هم شویم و مسائل لازم را به اطلاع همگان برسانیم.
ادعای پراکنده شدن ابرها در جغرافیای ایران
این محقق حوزه آب ضمن اشاره به عدم بارش ابرها وقتی به مرزهای جغرافیایی ایران می رسند، اظهار داشت: به جهت اینکه ابرها تبدیل به بارندگی شوند، شرایط گوناگونی باید وجود داشته باشد؛ یکی از این شرایط برخورد با کوه هایی با ارتفاع زیاد است که ابرها از حالت بخار به مایع تبدیل شوند و آغاز به بارش کنند.
استاد گروه آبشناسی دانشگاه شیراز به بعضی از ادعاها در زمینه پراکنده شدن ابرها بعد از ورود به ارومیه، اظهار داشت: در استان فارس هم روزهایی بوده که ابرهای زیادی وارد شده، ولی بارشی نداشته است. ما برای عرضه هر ادعایی در این حوزه باید ببینم مرجع آن ادعا چیست؟ کدام مطالعات علمی انجام شده است؟ من هیچ مرجع علمی در رابطه با پراکنده شدن ابرها مشاهده نکردم.
وی تصریح کرد: کسانی که ادعا می کنند که ابرها در ارومیه تبدیل به باران نمی شوند و یا مسائل دیگر را مطرح می کنند، باید با مدرک علمی آنرا هم عرضه کنند، باید بر مبنای آمار ۵۰ سال قبل روزهای بارندگی و ابری را مشخص کنند و با داده نشان داده شود که در سالهای اخیر ابرها نسبت به گذشته بارندگی کمتری داشته اند یا خیر. حالا شاهدیم که هر مطلبی در این حوزه در رسانه ها منتشر می شود و مطالبی از جانب افرادی بدون آنکه عرضه مدرک علمی آن عرضه شود، اعلام می شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در این حوزه بهتر است از اداره هواشناسی هم این سؤال پرسیده شود که جریان پراکنده شدن ابرها چیست، اظهار امیدواری کرد که مسؤولان به این سؤالات پاسخ دهند تا در رسانه ها مطالب صحیح منتشر شود.
رییسی در خصوص اثرات پروژه هارپ و ابردزدی در کاهش بارندگی کشور، تصریح کرد: همه متخصصان این حوزه معتقدند که کاهش بارندگی ناشی از پروژه هارپ، یک تصور نادرست و بی اساس است؛ چون که تابحال سندی که بتواند مسیر حجم زیادی از ابر را تغییر دهد، وجود ندارد.
ایران با دوره های خشکسالی مواجه است
استاد گروه آب شناسی بخش علوم زمین دانشگاه شیراز با طرح این سؤال که ریشه این ادعاها از کجا آمده است، اظهار داشت: حقیقت امر اینست که ما هر سال بارندگی نداریم و ایران با دوره های خشکسالی و ترسالی مواجه می باشد. بعنوان نمونه اگر آمار بارندگی های شیراز را مورد بررسی قرار دهید، مشاهده خواهید کرد که دوره های خشکسالی و دوره های تر سالی دارد.
وی با اشاره به اینکه برای شهر شیراز آمار ۱۰۰ ساله بارندگی موجود است، اظهار داشت: بر طبق این آمارها دوره های تر سالی و خشکسالی از ۵ سال تا ۱۳ سال متغیر است، هر چه مدت زمان آمار بیشتر باشد، احتمال وقوع خشکسالی های با دوره های بیشتر وجود دارد. در شهر شیراز از سال ۱۳۳۸ تا ۱۳۵۱ دوره خشکسالی بوده و کم بارش ترین سال بارندگی در شیراز در ارتباط با سال ۱۳۴۶ به میزان ۸۰ میلی متر بوده است.
رییسی اضافه کرد: در یک دوره ۵۰۰ ساله احتمال این که دوره های خشکسالی و ترسالی طولانی تر باشد، وجود دارد که بر مبنای آمار موجود میتوان آنرا محاسبه کرد که چون پیشگویی است و عدم قطعیت هم در آن وجود دارد، ازاین رو وقوع سالهای خشکسالی و ترسالی یک پدیده طبیعی است. این که خشکسالی بعنوان یک بحران در جامعه ما شناخته شده، به علت مدیریت نامناسب آب در ۶۰ سال قبل و بهره برداری نامناسب ما از منابع آب است.
به نقل از ایشان، قبلا بارندگی صورت می گرفت و آب در رودخانه ها جاری می شد و از طرفی آب خیلی از چشمه ها وارد رودخانه ها می شد و در طول مسیر رودخانه ها، آب وجود داشت؛ ولی ما با اقداماتی این روند طبیعی را بر هم زدیم و این اقدامات «احداث سد»، «طرح های تغذیه مصنوعی» و «احداث چاه بیشتر از منابع آب تجدیدپذیر» است.
استاد دانشگاه شیراز تصریح کرد: وقتی در بالادست رودخانه ها، سدی راه اندازی و یا تغذیه مصنوعی در بالادست صورت می گیرد و جلوی آبی که به صورت سیلاب جاری می شده است، گرفته می شود، آبی به پایین دست نمی رسد؛ نمونه آن رودخانه «کر» است که از گذشته های دور، هفت بند باستانی در خرامه داشتیم و از راه هفت کانال آن، آب برداشت می شد؛ ولی در بالادست این رودخانه سه سد راه اندازی شده که یکی از آنها در سال ۱۳۵۰ و دو سد دیگر در سالهای بعد تاسیس شدند و در کنار آن هم حدود ۲ تا ۳ میلیارد لیتر آب از چاه ها برداشت شده است.
رییسی افزود: در گذشته آب های آبرفتی حاشیه رودخانه کر، زهکشی و به این رودخانه وارد می شد و ما در طول این سال ها آنقدر چاه ایجاد کردیم که آبی به رودخانه زه نمی گردد، در نتیجه آن، شاهد می باشیم که بحران آب بوجود آمده است.
ضعف مدیریت به گردن هارپ و ابردزدی نیفتد
وی تصریح کرد: ما به جای آنکه ضعف در مدیریت منابع آبی در ۵۰ سال قبل را جبران نماییم و جلوی اضافه برداشت آب گرفته شود، هارپ و تغییر اقلیم و ابردزدی را مطرح می نماییم. تغییر اقلیم امکان دارد در خشکسالی اثر داشته باشد، ولی میزان اضافه برداشت ما از منابع آب بقدری زیاد است که قابل مقایسه با کاهش بارندگی توسط تغییر اقلیم نیست.
رییسی با اشاره به اینکه ما در گذشته چاه نداشتیم، بلکه منابع آبی ما از چشمه ها، قنات ها و رودخانه ها تأمین می شده است، اظهار داشت: ما با راه اندازی چاه، حجم عظیمی از آب را که در زیر زمین از هزاران سال قبل ذخیره می شد، به سطح آوردیم و الان حجم آبی که برداشت می نماییم، خیلی بیشتر از آب بارندگی است که داریم. با چنین شرایطی حتی اگر تغییر اقلیم هم داشته باشیم، اثرات آن قابل مقایسه با میزان اضافه برداشت ما از آب های زیر زمینی نیست.
پدر هیدرولوژی ایران با تکیه بر این که ما هر ساله بر مبنای میزان بارش، حد مشخصی از آب را می توانیم برداشت نماییم، اضافه کرد: این در حالیست که میزان برداشت ما از آب های سطحی و زیر سطحی بیشتر است و در این شرایط و در سالهای خشکسالی به اندازه ای آب کاسته می شود که آبی در اختیار نداریم و اینها ناشی از ضعف مدیریت است.
وی افزود: نمونه آن جهرم است که از سال ۱۳۴۷ برداشت آب های زیر زمینی شروع شد و حفر چاه های آب آن قدر ادامه یافت تا این منطقه در سال ۱۳۵۴ بعنوان دشت ممنوعه اعلام گردید. ولی با وجود ممنوعه بودن، از این زمان به بعد حفر چاه ها همچنان ادامه داشت. ازاین رو به جای آنکه ضعف مدیریت آب را جبران نماییم و جلوی اضافه برداشت گرفته شود، تقصیر را به گردن «تغییر اقلیم» انداختیم و یا پروژه «هارپ» را مطرح کردیم.
ارومیه خشک شده در مقابل ۳۰ سد
رییسی، نمونه دیگر عدم مدیریت منابع آبی را دریاچه ارومیه ذکر کرد و اظهار داشت: ما ۳۰ سد در اطراف این دریاچه راه اندازی کردیم و هزاران چاه در اطراف ارومیه ایجاد کردیم و از این طریق تمامی آب هایی که قرار بود به دریاچه ارومیه برسند، برای کشاورزی صرف شد و در نهایت دریاچه ارومیه خشک شد! این رویکرد ما به پای «تغییر اقلیم» گذاشته شد. ما باید به این مسائل بپردازیم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: حجم آب اضافه برداشت ما قابل مقایسه با آن چیزی که مقرر است بر اثر تغییر اقلیم از دست دهیم، نیست. به نظر من مسائلی که برای کاهش بارندگی مطرح می شود، پوششی برای پوشاندن ضعف مدیریتی منابع آب در مدت ۶۰ ساله گذشته است.
وی با تکیه بر این که ابرهایی که از کشورهایی مانند ترکیه وارد کشور می شوند و بارشی در ارومیه رخ نمی دهد، یک مسئله کاملا طبیعی است، اظهار داشت: اگر کسی حتی از محققان دانشگاهی در اینباره اظهار نظر می کند، باید مقالات علمی و داده های علمی را عرضه نماید تا بتوان گفته های وی را اثبات کرد. من اگر در رابطه با دریاچه طشک بختگان صحبت می کنم، حداقل دو مقاله بین المللی به زبان انگلیسی منتشر نموده ام.
آیا ما در دوران خشکسالی قرار داریم
استاد دانشگاه شیراز در مورد اثرات خشک شدن دریاچه ها بر میزان بارش ها با تکیه بر این که خشک شدن این منابع آبی اثری روی کاهش بارندگی های منطقه ای ندارد، اظهار نمود: چون که حجم تبخیر آن زیاد نیست، ولی اثرات محلی قابل توجهی دارد.
وی ضمن اشاره به اثرات محلی دریاچه ها، توضیح داد: دریاچه هایی مانند ارومیه و طشک و بختگان، زمانیکه آب دارند، آب آنها تبخیر می شود و تبخیر عموما در فصول گرم سال است. رطوبت حاصل از تبخیر، باعث افزایش رطوبت هوای اطراف دریاچه می شود؛ ازاین رو بخش کشاورزی به علت وجود این رطوبت به آب کمتری نیاز دارند.
وی ادامه داد: ازاین رو وقتی آب این دریاچه ها گرفته می شود، نیاز آبی گیاه و مرتع بیشتر و خشک می شود. نمونه دیگر این رویکرد انجیرستان استهبان است که صدها سال بود که احتیاج به آبیاری نداشت و از زمانیکه دریاچه بختگان خشک شد، این منطقه احتیاج به آبیاری دارد. ازاین رو اثرات دریاچه ها محلی است و اثرات ناچیزی در کاهش بارندگی منطقه ای دارند.
رییسی در پاسخ به این سوال که آیا ما در دوران خشکسالی قرار داریم، اظهار داشت: برای اظهار نظر در اینباره باید آمارهای به روز را داشته باشیم، ولی من تا سال ۱۳۹۵ که مطالعه روی دوره های تر سالی و خشکسالی انجام می دادم، آمارها را در اختیار دارم و از این سال به بعد داده ای ندارم، هر چند که این داده ها را میتوان دریافت و نتیجه گیری کرد؛ ولی یادمان باشد که در ۲ تا ۳ سال قبل سال هایی با بارندگی خوب داشته ایم.
به نقل از ایشان، بر مبنای مطالعات ما از سال ۱۳۳۸ تا ۱۳۵۲ و همینطور از سال ۱۳۸۶ تا سال ۱۳۹۵ یک دوره خشکسالی را در فارس تجربه کرده ایم.
منبع: rond912.ir
