به گزارش خط رند ۹۱۲، برای اولین بار در کشور، محققان دانشگاه تهران و دانشگاه فردوسی مشهد در یک همکاری بین دانشگاهی موفق به ساخت واکسن نوترکیب تحت واحد آنفلوانزای H۹N۲ با استفاده از مهندسی ژنتیک شدند.
به گزارش خط رند ۹۱۲ به نقل از دانشگاه تهران، این موفقیت که حاصل نتایج رساله دکتری تخصصی امیر اصغری باغخیراتی، دانشجوی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران است، می تواند علاوه بر کاهش علایم بیماری آنفلوانزای پرندگان تحت تیپ H۹N۲، سطح ایمنی را بالا برده و سبب کاهش دفع ویروس شود.
جمشید رزم یار، استاد راهنمای اول این رساله در رابطه با اهمیت ساخت این واکسن و دستیابی محققان کشور به فناوری ساخت واکسن نوترکیب با بهره گیری از مهندسی ژنتیک، اظهار داشت: با توجه به این که ایران جزو ۱۰ تا ۱۴ کشور تولیدکننده عمده مرغ و تخم مرغ در جهان است، ساخت واکسنی که بتواند سبب کاهش تلفات شده و با تشکیل ایمنی از بیماری پیشگیری کند حائز اهمیت می باشد.
دانشیار دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران اضافه کرد: بیماری آنفلوانزا یک بیماری حاد تب نزله ای است که می تواند به سادگی از راه ذرات تنفسی یا تماس مستقیم منتقل شود. ویروس های آنفلوانزا به صورت کلی در سه تیپ A، B و C تقسیم بندی شده اند که تیپ B و C در انسان منجر به علایم سرماخوردگی شده و واکسن آن سالیانه در جوامع انسانی به صورت تزریقی استفاده می شود و تقریبا یک سال ایمنی دارد، ولی تیپ A که مخزن و منشأ آن پرندگان مهاجر هستند بسیار خطرآفرین است و اگر بتواند در شرایطی به انسان منتقل شود باعث مرگ و میر بالا می شود.
عضو هیأت علمی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران گفت: البته این انتقال زمانی می تواند بسیار خطرناک باشد که انتقال انسان به انسان صورت گیرد (همه گیری سال ۱۹۱۸ که تلفات انسانی میلیونی در سطح جهان برجای گذاشت) و اگر انتقال بیماری از پرنده به انسان باشد و انتقال انسان به انسان اتفاق نیفتد، خطر همه گیری و مرگ و میر انسانی کمتر است.
وی در توضیح بیماری زایی ویروس تیپ A اضافه کرد: این ویروس در دو شکل تحت حاد و فوق حاد شیوع پیدا می کند که نوع تحت حاد بیماری زایی کمتری دارد و محدود به دستگاه گوارش و تنفس و تولید مثلی می شود؛ ولی در نوع فوق حاد که بیماری زایی بالایی دارد نه تنها دستگاه گوارش و تنفس درگیر می شوند بلکه ویروس به مغز، پوست، قلب و سایر ارگان های بدن حمله می کند که این درگیری تلفات بالا (تا ۱۰۰ درصد) دارد.
دانشیار گروه آموزشی طیور دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در ادامه توضیحات خود در مورد خطر ویروس آنفلوانزای پرندگان اشاره کرد: اگر این ویروس در آینده بخواهد گرفتار تغییراتی شود بگونه ای که انتقال انسان به انسان صورت گیرد، آنگاه در صورت وقوع همه گیری، به سبب ارتباطات گسترده ای که در سطح جهان وجود دارد، آمار مرگ و میر بسیار بیشتر خواهد بود.
دکتر رزم یار در ادامه توضیحات خود در رابطه با اهمیت پژوهش انجام شده در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، اظهار داشت: طبق گزارشات، ویروس آنفلوانزا پرندگان تحت تیپ H۹N۲ می تواند علاوه بر ماکیان، در انسان و سایر پستانداران هم منجر به ایجاد بیماری شود. با عنایت به گسترش این ویروس در مناطق جغرافیایی وسیعی از آسیا و آفریقا و همینطور بومی شدن آن در برخی از کشورها همچون ایران، در صورت ایجاد جهش و بروز همه گیری، خسارات جبران ناپذیری به بار خواهد آورد.
وی اضافه کرد: هم اکنون درگیری صنعت طیور کشور با این ویروس، منجر به وارد آمدن خسارات اقتصادی فراوانی شده است و هیچ گونه درمان عملی و اختصاصی برای درمان عفونت های حاصل از ویروس های آنفلوانزای پرندگان در طیور تجاری وجود ندارد و استفاده از داروهای ضد آنفلوانزای انسانی همچون آمانتادین و زانامیویر و … در صنعت طیور بشدت منع شده اند. بنابراین احتیاج به واکسن های مؤثری که بتوانند با فناوری روز و به سرعت نیاز این حوزه را برطرف کنند، احساس می شد و انجام این پژوهش و تولید این واکسن هم برای حل این مسئله در صنعت طیور بود.
دانشیار دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در ادامه این گفتگو، ضمن اشاره به فرآیند تولید واکسن در سیستم سنتی، به مزایای تولید نوترکیب تحت واحد آنفلوانزای پرندگان تحت تیپ H۹N۲ پرداخت و اظهار داشت: سیستم سنتی تولید واکسن غیرفعال آنفلوانزا H۹N۲ که الان هم در کشور درحال استفاده است، بر پایه تکثیر ویروس زنده در تخم مرغ جنین دار و سپس غیرفعال سازی آن است که دارای معایب و محدودیت های جدی می باشد. همچون آنکه فرایند سنتی تولید واکسن زمانبر بوده و نیازمند کار با ویروس زنده و تکثیر آن است. تعداد تخم مرغ های جنین دار لازم برای تولید این واکسن ها محدود است. در صورت بروز یک همه گیری انسانی با این تحت تیپ، تعداد تخم مرغ های جنین دار، به هیچ وجه نمی توانند پاسخگوی احتیاج به واکسن باشند. و در نهایت، واکسن های غیرفعال آنفلوانزا باید صرفا به صورت تزریقی استفاده شوند، که گرفتن تک تک پرندگان و تزریق واکسن به آنها کاری زمانبر و هزینه بر است؛ اما در تولید نخستین واکسن نوترکیب آنفلوانزای تحت تیپ H۹N۲ در ایران، بدون استفاده از ویروس زنده، بدون احتیاج به تخم مرغ جنین دار، با صرف هزینه کمتر و بازدهی بیشتر بود که پتانسیل استفاده به صورت آشامیدنی، اسپری و قطره چشمی را دارد.
رزم یار اضافه کرد: بررسی های ژنتیکی و طراحی های لازم برای ساخت واکسن چند سال به طول انجامید و حجم کاری بسیار بالایی برای تولید این واکسن وجود داشت و انجام آزمایش های درون کامپیوتری، آزمایشگاهی و حیوانی با تلاش پیوسته به مدت یک سال به طول انجامید.
وی در ادامه توضیحات خود به تشریح فرآیند تولید واکسن نوترکیب پرداخت و اظهار داشت: به منظور تولید این واکسن، از مخمر پیکیا پاستوریس که یک مخمر ایمن، دارای خواص پروبیوتیکی، دارای توانایی بسیار بالا در تولید پروتئین های نوترکیب و فاقد آلودگی اندوتوکسین است، استفاده شد.
هم حالا، اطلاعات در ارتباط با نحوه ساخت این واکسن برای ثبت اختراع ارسال شده و در مراحل پایانی داوری است. نخستین مقاله حاصل از این رساله در یک مجله دارای نمایه اسکوپوس (Iranian Journal of Veterinary Medicine) با عنوان Serological Evaluation of H۹-RBD-Pichia، a Novel Recombinant Influenza Vaccine، in BALB/c Mice پذیرش شده و دومین و سومین مقاله های منتجه هم در مرحله ارسال برای مجلات معتبر بین المللی است.
وی در رابطه با تجاری سازی این دستاورد مهم پژوهشی گفت: اقدامات لازم برای بهینه سازی تولید واکسن در شرایط نیمه صنعتی و سپس صنعتی در حال انجام می باشد.
گفتنی است این دستاورد پژوهشی در چارچوب رساله دوره دکتری تخصصی دکتر امیر اصغری باغخیراتی با راهنمایی دکتر جمشید رزم یار از دانشگاه تهران، دکتر محمد هادی سخاوتی از دانشگاه فردوسی مشهد و مشاوره دکتر سید مصطفی پیغمبری از دانشگاه تهران با عنوان «نمایش سطح مخمری قسمتی از آنتی ژن H۹ (HA-RBD) بعنوان کاندیدای واکسن اختصاصی ضد بیماری آنفلوانزای طیور، تحت تیپ H۹N۲ در ایران» انجام شد.
