به گزارش خط رند ۹۱۲، معاون توسعه نوآوری صندوق نوآوری و شکوفایی درباب میزان تسهیلات اعطایی به شرکتهای دانش بنیان در سال ۱۴۰۱ توضیح داد و اظهار داشت: در سال جدید میزان تسهیلات بیشتر می شود.
خبرگزاری مهر -دانش و فناوری، میترا سعیدی کیا: سال ۱۴۰۱، سالی بود که توسط مقام معظم رهبری به شعار «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» مزین شد. این شعار تنها در ۳ کلمه خلاصه نمی شد و به جز اکوسیستم فناوری و نوآوری تمام ارکان دولتی و دستگاههای اجرائی را درگیر می کرد به طوریکه دانش بنیان شدن باید با فعالیتهای این نهادها گره می خورد.
رهبری در سخنرانی ابتدای سال تاکید کردند: «به طور قاطع باید به سمت اقتصاد دانش بنیان حرکت بکنیم؛ یعنی این که دانش و فناوری پیشرفته نقش آفرینیِ فراوان و کاملی داشته باشد در همه عرصه های تولید. اگر ما این سیاست را دنبال کردیم و دانش را پایه و زمینه اقتصاد کشور قرار دادیم و بنگاه های اقتصاد دانش بنیان را افزایش دادیم، منافع زیادی برای کشور و برای اقتصاد کشور خواهد داشت.»
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی به واسطه ارتباط مستقیم با شرکتهای دانش بنیان، نزدیک ترین ارگانها در اجرای تحقق سال دانش بنیان بودند ازاین رو برای ارزیابی سال دانش بنیان به سراغ این دو نهاد رفتیم. در گزارش های پیشین تحت عنوان «دانش بنیان ها در سال ۱۴۰۱ چقدر قد کشیدند / سهم بازار فناوری در صنایع بزرگ» و «در سال دانش بنیانها بر دانش بنیانها چه گذشت / بانکها هنوز بلای جان؛ صنایع هنوز غریبه» به بررسی وضعیت پیشرفت کمی و کیفی فعالیتهای دانش بنیانی و چالش های آنها پرداختیم و در گزارش پیش رو در نظر داریم با استعلام از صندوق نوآوری و شکوفایی به بررسی آماری میزان ارائه تسهیلات به شرکتهای دانش بنیان بپردازیم.
صندوق نوآوری و شکوفایی از سال ۱۳۸۹ به واسطه قانون پشتیبانی از شرکتهای دانش بنیان با سرمایه ۳ هزار میلیارد تومانی تشکیل شده و تا حالا با استفاده از روشهای مختلفی استارت آپها و شرکتهای دانش بنیان را مورد حمایت قرار داده است. بیش از ۱۰ سال است که صندوق نوآوری با این سرمایه در جهت تامین مالی شرکتهای دانش بنیان گام برداشته اما در سال ۱۴۰۱ با عنایت به شعار سال، ظرفیت فعالیتهای دانش بنیان افزوده شد و بطور قطع این حمایت ها نیز نسبت به سال های گذشته تغییر نمود. از همین رو با دکتر سیاوش ملکی فر، معاون توسعه نوآوری صندوق نوآوری و شکوفایی به گفتگو نشستیم که مشروح آن به شرح زیر است:
*دانش بنیان ها در سالی که گذشت چه میزان تسهیلات از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کردند؟ آیا با عنایت به نامگذاری این سال به نام دانش بنیان میزان و نحوه ارائه خدمات به فعالیتهای دانش بنیان تغییری کرد؟
روند اعطای تسهیلات در صندوق نوآوری و شکوفایی تا آخرین ساعات اداری سال ادامه داشت. اما تا پایان بهمن ماه، یعنی تا پایان ماه یازدهم سال، صندوق توانست مجموعاً ۵، ۲۶۶ میلیارد تومان تسهیلات در اختیار شرکتهای دانش بنیان قرار دهد. باید تاکید کنم که این مبلغ مصوبات تسهیلات صندوق نیست، بلکه مبلغ قراردادهای تسهیلات است.
صندوق مجموعاً حدود ۱۲ نوع تسهیلات را در اختیار شرکتهای دانش بنیان قرار می دهد. از تسهیلات قرض الحسنه «نمونه سازی» که هدف آن تامین هزینه فعالیتهای تحقیق و توسعه شرکتهای دانش بنیان است تا تسهیلات «پیش از تولید صنعتی» و «تولید صنعتی» که به شرکتهای دانش بنیان کمک می نماید برای تولید یک محصول دانش بنیان در مقیاس انبوه یا صنعتی آماده شوند، خط تولید راه بیندازند و یا ظرفیت تولید فعلی خودرا گسترش دهند.
همچنین ۳ نوع تسهیلات «سرمایه در گردش» که تامین نقدینگی جاری شرکتهای دانش بنیان را هدف گرفته است و ۲ نوع تسهیلات هم جهت کمک به شرکت ها برای تامین فضای استقرار اعطا می شود.
یکی از این ۲ نوع تسهیلات، قرض الحسنه «ودیعه رهن فضای استقرار» است که به شرکتهای دانش بنیان کوچکتر کمک می نماید تا دفتر کاری را به مدت حداکثر ۳ سال رهن کنند و دیگری هم تسهیلات «خرید دفتر کار» است که به شرکتهای بالغ تر کمک می نماید تا دفتر کاری برای خود بخرند.
تسهیلات قرض الحسنه اشتغال زایی هم داریم که به شرکتهای دانش بنیان کمک می نماید تا اشتغال دانش آموختگان جوان دانشگاه ها را پایدار کنند و بتوانند این افراد را جذب کنند و در استخدام خود نگاه دارند. تسهیلات «لیزینگ» یا همان «فروش اقساطی» صندوق هم که برای بعضی از شرکت ها جذابیت زیادی دارد، تسهیلاتی است که عملاً به خریداران محصولات دانش بنیان تعلق می گیرد تا نقدینگی کافی برای خرید از شرکتهای دانش بنیان را داشته باشند.
ذکر این نکته هم ضروریست که صندوق نوآوری و شکوفایی، تسهیلات را از ۳ طریق در اختیار شرکتهای دانش بنیان قرار می دهد: تسهیلات خرد که متقاضی آن به طور عمده شرکتهای کوچک و متوسط و نوپا هستند به معنای حدوداً کمتر از ۲ میلیارد تومان از راه «خط اعتباری» ۶۰ صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی پرداخت می شود. با این سازوکار، شرکتهای دانش بنیان کوچک در سرتاسر کشور، می توانند بدون رفتن به صندوق نوآوری و شکوفایی، در همان استان خود نیازهای مالی خودرا رفع کنند.
امروز هر استان، دست کم یک صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دارد که تامین مالی خرد فناوری و نوآوری در استان را برعهده دارد.
اما شرکتهای بزرگ تر و بالغ تر که تسهیلات بزرگ تری نیز نیاز دارند، طبق تفاهمنامه صندوق و شبکه بانکی، در قالب ضوابط به بانکها معرفی می گردند تا از همان بانک و شعبه خود وام بگیرند. این شرکت ها نیز نیازی به رفتن به صندوق ندارند و حتی احتیاج به افتتاح حساب جدید یا انتقال حساب خود به بانک دیگر هم ندارند. اما تسهیلاتی که از مسیر معرفی صندوق به شبکه بانکی دریافت می کنند، با نرخ ترجیحی است، به این معنا که نرخ آن کمتر از نرخ مصوب شورای پول و اعتبار است. دسته سوم شرکت ها که عملاً به دلایلی نمی توانند از صندوق های پژوهش و فناوری یا شبکه بانکی تسهیلات دریافت نمایند، از خود صندوق نوآوری و شکوفایی به صورت مستقیم تسهیلات دریافت می کنند.
صندوق نوآوری و شکوفایی از ابتدا تا کنون مجموعاً بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات به شرکتهای دانش بنیان پرداخت کرده است که نزدیک به ۱، ۴۰۰ هزار میلیارد تومان از مسیر خط اعتباری صندوق های پژوهش و فناوری غیردولتی و حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان از مسیر بانکهای طرف قرارداد صندوق بوده است.
یکی دیگر از خدمات مهم و پرتقاضای صندوق، ضمانت نامه است.
شرکت های دانش بنیان بخصوص آن هایی که با کارفرمایان دولتی و عمومی نظیر شهرداری ها یا بنگاه های بزرگ کار می کنند به ضمانت نامه هایی جهت شرکت در مناقصه ها و مزایده ها، دریافت پیش پرداخت، حسن انجام کار یا کسور وجه الضمان نیاز دارند. در شرایط عادی، شرکت ها برای دریافت این نوع ضمانت نامه ها باید به بانکها یا صندوق های پژوهش و فناوری رجوع کنند و معمولا مبلغی در شبکه بانکی حدود ۱۰ درصد مبلغ ضمانت نامه را باید بلوکه کنند و مبلغی هم تحت عنوان کارمزد بپردازند تا ضمانت نامه در اختیار آنها قرار گیرد و به کارفرمای خودشان ارائه کنند.
در قالب تفاهمنامه صندوق و بانک ها، شرکتهای دانش بنیان می توانند این ضمانت نامه ها را با سپرده ۵.۲ درصدی و همینطور ۳۰ درصد تخفیف در کارمزد از شبکه بانکی دریافت نمایند.
امسال تا پایان بهمن ماه، صندوق مجموعاً ۳، ۴۲۲ میلیارد تومان ضمانت نامه به همین روش در اختیار شرکتهای دانش بنیان قرار داده است و این رقم حتما افزایش خواهد داشت.
*آیا میزان ارائه تسهیلات و ضمانت نامه از طرف صندوق نوآوری به شرکتهای دانش بنیان در مقایسه با سال ۱۴۰۰ تغییری داشت؟
آمار روزآمد تسهیلات و البته سایر خدمات صندوق نظیر ضمانت نامه، سرمایه گذاری و توانمندسازی از راه سایت صندوق به نشانی inif.ir در اختیار همه علاقمندان قرار دارد. همان گونه که در سایت مشاهده می شود، صندوق در سال ۱۴۰۰ مجموعاً ۴، ۹۰۴ میلیارد تومان تسهیلات به شرکتهای دانش بنیان پرداخت کرده است و با عنایت به پرداخت ۵، ۲۶۶ میلیارد تومان تسهیلات از آغاز سال ۱۴۰۱ تا پایان بهمن ماه، عملکرد صندوق در حوزه تسهیلات امسال به صورت محسوسی نسبت به سال قبل افزایش داشته است.
در حوزه ضمانت نامه نیز صندوق سال قبل ۳، ۴۷۶ میلیارد تومان عملکرد داشت که امسال تا پایان بهمن ماه به ۳، ۴۲۲ میلیارد تومان رسیده است و امسال در این عرصه نیز بطور قطع از عملکرد سال قبل فراتر خواهیم رفت.
* کدام شرکتها و با چه نوع فعالیتی بیشترین میزان تسهیلات را دریافت نمودند و این میزان در مقایسه با سال قبل چه تفاوتی داشت؟
برای پاسخ به این سؤال، باید ابتدا پراکندگی شرکتهای دانش بنیان در حوزه های مختلف تخصصی را ببینیم.
همان طور که می دانید، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که ارزیابی صلاحیت شرکتهای دانش بنیان را برعهده دارد، این شرکت ها را در ۹ حوزه تخصصی ارزیابی می نماید. ۱) فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی، ۲) دارو و فراورده های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان، ۳) مواد پیشرفته و محصولات برپایه فناوری های شیمیایی، ۴) ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، ۵) وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی، ۶) برق و الکترونیک، فوتونیک، مخابرات و سیستم های خودکار، ۷) فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارهای کامپیوتری، ۸) خدمات تجاری سازی، و ۹) صنایع فرهنگی، صنایع خلاق، و علوم انسانی و اجتماعی.
تعداد شرکتهای دانش بنیان به تفکیک حوزه های فناوری (دوشنبه، ۱۵ اسفندماه ۱۴۰۱)
میزان تسهیلات اعطاشده از طرف صندوق نوآوری به شرکتهای دانش بنیان به تفکیک حوزه های فناوری (از ابتدای فروردین تا ۱۵ اسفندماه سال ۱۴۰۱)
* میزان و نحوه ارائه تسهیلات توسط صندوق به دانش بنیان ها تغییراتی نسبت به سال قبل داشته است یا خیر؟
امسال ما تا پایان بهمن ماه توانستیم از میزان کل تسهیلات سال پیش از آن عبور نماییم. ازاین رو هم در تسهیلات و هم در ضمانت نامه، صندوق عملکردی فراتر از سال قبل خواهد داشت اما در تبصره ۱۶ بودجه امسال پیشبینی شده بود که بانکها ۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات قرض الحسنه در اختیار شرکتهای دانش بنیان قرار دهند.
مقرر بود این تسهیلات با معرفی صندوق نوآوری پرداخت گردد، به این معنا که ابتدا صندوق شرکتهای دانش بنیان متقاضی را بررسی کند و در صورت تایید، آنها را برای دریافت تسهیلات تا سقف یک میلیارد تومان به بانکهای عامل معرفی نماید.
در مجموع با هماهنگی صندوق نوآوری و بانک مرکزی مقرر شد ۳، ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات به صورت مستقیم به شرکتهای دانش بنیان پرداخت گردد و ۱، ۵۰۰ میلیارد تومان نیز به ۶۰ صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی پرداخت گردد تا در قالب اساسنامه خود به شرکتهای دانش بنیان، فناور و خلاق علاقمند بپردازند. پاییز امسال فراخوان اعطای این تسهیلات از طرف صندوق منتشر گردید و تا ۱۵ اسفند ۴۰۵۰ شرکت درخواست خود برای این تسهیلات را در سامانه غزال صندوق ثبت کرده اند.
صندوق بعد از ارزیابی های سریع و فشرده، تا حالا ۲۳۷۲ شرکت را به ۸بانک عامل معرفی نمود و فرآیند اعطای تسهیلات به این شرکت ها از طرف بانکها در جریان است.
این تسهیلات از محل منابع خود بانکها پرداخت می شود و ارتباطی با تفاهمنامه صندوق با بانکها که در سوالات قبل به آن اشاره کردم ندارد. طبیعتاً شرکت ها باردیگر در بانکها مورد ارزیابی قرار می گیرند و تعیین وثایق و تضامین نیز برعهده بانک عامل است.
* روند ارائه تسهیلات به دانش بنیان ها در سالی که به دانش بنیان ها اختصاص داشته تغییر کرده یا خیر، در این خصوص توضیح بفرمایید.
صندوق نوآوری و شکوفایی از آذر ۹۷ تا کنون چند تغییر اساسی را در روند اعطای تسهیلات اعمال کرده است. نخست این که صندوق تصمیم گرفت که باید از ظرفیت های شبکه بانکی استفاده نماید. دقت کنید که اگر همکاری صندوق با شبکه بانکی شکل نگرفته بود، الان عملکرد ما در حوزه تسهیلات به مراتب کمتر بود. در واقع به زبان ساده، در این ۴ سال حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان تسهیلات کمتری در اختیار شرکتهای دانش بنیان قرار گرفته بود که عدد معناداری است. پس این یکی از تصمیمات مهم و موثر صندوق نوآوری و شکوفایی بود.
تغییر سیاست دیگری که در حوزه تسهیلات در صندوق اتفاق افتاد، همکاری جدی تر با صندوق های پژوهش و فناوری غیردولتی بود. این صندوق ها ظرفیت قابل توجهی دارند و در هر استان، به خصوص استانهای بزرگ و صنعتی تر کشور، حتما باید یک نهاد تخصصی تامین مالی حوزه فناوری و نوآوری وجود داشته باشد که بخش بزرگی از بار تامین مالی آن استان را از زمین بردارد.
اما یکی دو تغییر سیاست و رفتار دیگر هم در حوزه تسهیلات رخ داد. صندوق متناسب با نیاز شرکتهای دانش بنیان، تسهیلات جدیدی را طراحی و عملیاتی کرد. بطورمثال همین تسهیلات قرض الحسنه ودیعه رهن را در نظر بگیرید. شرکتهای نوپا و تازه تاسیس، به لحاظ مالی نیز نوعاً توان محدودی دارند و یکی از مهم ترین هزینه های آنها، هزینه تامین دفتر کار است. بخصوص در شهرهای بزرگ، این شرکت ها باید اجاره قابل توجهی بپردازند یا مبلغ قابل توجهی را از گردونه تولید خارج کنند و بعنوان ودیعه رهن در اختیار مالک قرار دهند.
صندوق با ساده ترین شکل تضمین یعنی چک و سفته، تا سقف ۶۵۰ میلیون تومان در شهر تهران (در کلان شهرها ۵۵۰ میلیون تومان و در سایر شهرها هم ۳۵۰ میلیون تومان) تسهیلات در اختیار شرکت ها قرار می دهد. البته سقف این تسهیلات ۷۰ درصد ودیعه رهن است. یعنی فرضاً اگر شرکتی بخواهد یک میلیارد تومان فضایی را رهن کند، صندوق نوآوری تا ۶۵۰ میلیون تومان آنرا تا ۳ سال تامین خواهد نمود
صندوق با ساده ترین شکل تضمین یعنی چک و سفته، تا سقف ۶۵۰ میلیون تومان در شهر تهران (در کلان شهرها ۵۵۰ میلیون تومان و در سایر شهرها هم ۳۵۰ میلیون تومان) تسهیلات در اختیار شرکت ها قرار می دهد. البته سقف این تسهیلات ۷۰ درصد ودیعه رهن است. یعنی فرضاً اگر شرکتی بخواهد یک میلیارد تومان فضایی را رهن کند، صندوق نوآوری تا ۶۵۰ میلیون تومان آنرا تا ۳ سال تامین خواهد نمود.
اتفاق دیگری که افتاد، بازمهندسی فرایندها بود. صندوق به شکل جدی در فرایندهای ارزیابی، عقد قرارداد و نظارت تسهیلات بازبینی کرد و فرایندها را تا حد امکان الکترونیکی و ساده کرد. حتی در تلاش هستیم با سفته الکترونیک، کاری نماییم که حتی شرکت ها برای انعقاد قرارداد نیز به صندوق رجوع نکنند و صفر تا صد فرآیند دریافت تسهیلات الکترونیکی صورت گیرد.
* درباب میزان ارائه ضمانت نامه، تسهیلات برای صادرات، تسهیلات برای انعقاد قرارداد با دستگاههای اجرائی توضیحاتی ارائه بفرمایید.
امسال تا پایان بهمن ماه ۳، ۴۲۲ میلیارد تومان ضمانت نامه در اختیار شرکتهای دانش بنیان قرار داده ایم که این به معنای پشتیبانی از انعقاد ۵۲ هزار و ۹۲۰ میلیارد تومان قرارداد میان این شرکت ها و کارفرمایان آنها است. این رقم نسبت به سال پیش از آن افزایش خواهد داشت.
یکی دیگر از خدمات مهم صندوق جهت کمک به فروش محصولات دانش بنیان، تسهیلات «لیزینگ» یا همان «فروش اقساطی» است. در این خدمت، خریدار یک محصول دانش بنیان می تواند تا ۷۰ و تحت شرایطی تا ۸۰ درصد مبلغ قرارداد خود با یک شرکت دانش بنیان از صندوق تسهیلات دریافت کند.
در واقع می شود این طور اظهار داشت که قرارداد ۳جانبه ای میان مشتری، فروشنده (شرکت دانش بنیان) و صندوق نوآوری منعقد می شود. مشتری ۲۰ تا ۳۰ درصد مبلغ قرارداد را به فروشنده می پردازد و الباقی آنرا صندوق به فروشنده پرداخت می کند.
بنابراین فروشنده محصول یا موضوع قرارداد را در اختیار مشتری قرار می دهد. حالا مشتری می ماند که باید ۷۰ تا ۸۰ درصدی را که صندوق پرداخت کرده بود، در چارچوب اقساط به صندوق بازگرداند. امسال تا پایان بهمن ماه، صندوق مجموعاً ۳۲۰ میلیارد تومان تسهیلات لیزینگ به شرکتهای دانش بنیان (یا بهتر است بگوییم به خریداران محصولات دانش بنیان) پرداخت کرده است.
در حوزه صادرات، صندوق خدمات توانمندسازی گوناگونی ارائه می کند؛ از کمک هزینه حضور شرکتهای دانش بنیان در نمایشگاه های خارجی معتبر (مستقل یا در چارچوب پاویون های صندوق) گرفته تا اعزام و پذیرش هیات های تجاری، و همینطور پشتیبانی از همکاری شرکت ها با پایگاه های صادراتی و نمایشگاه های دائمی محصولات دانش بنیان در خارج کشور. امسال تا پایان بهمن ماه، مجموعاً ۲۶۴ شرکت دانش بنیان با حمایت صندوق در ۴۸ نمایشگاه خارجی شرکت کرده اند.
همچنین ۳۶۱ شرکت در برنامه های پذیرش هیئت های تجاری صندوق حضور داشته اند و ۸۳ شرکت نیز با ۶ پایگاه تجاری در کشورهای مختلف از قبیل ترکیه، ارمنستان، کنیا و هند برای توسعه صادرات همکاری کرده اند.
*چند شرکت از این خدمات بهره مند شدند؟
در مجموع در سال ۱۴۰۱، ۶۰۵ شرکت از این خدمات بهره مند شده اند که نسبت به سال قبل ۱۰ درصد افزایش داشته است.
*پیش بینی می کنید در سال جدید چقدر تسهیلات به شرکت ها اختصاص پیدا کند؟ آیا میزان تسهیلات افزایش می یابد؟ پیشبینی می کنید این تسهیلات چقدر افزایش یابد؟ همان گونه که ملاحظه می کنید، در سالهای اخیر، با وجود آنکه هیچ منابع مالی جدیدی به صندوق نوآوری تزریق نشده است، روند اعطای تسهیلات از طرف صندوق به شرکتهای دانش بنیان همواره افزایشی بوده است. ازاین رو حتی اگر به هر علت منابع صندوق نوآوری در سال جدید هیچ افزایشی نداشته باشد، صندوق به کمک تغییرات و نوآوری هایی که در مدلها و فرایندهای اعطای خدمات ایجاد خواهد کرد، میزان خدمات مالی خودرا دست کم معادل سال ۱۴۰۱ انجام خواهد داد. اما اگر منابع مالی جدیدی بخصوص از منابع پیشبینی شده در قانون جهش تولید دانش بنیان به صندوق تزریق شود که احتمال آن زیاد است، طبیعتاً میزان تسهیلات صندوق متناسب با افزایش منابع صندوق، باز هم افزایش خواهد یافت.
منبع: خط رند ۹۱۲
