مقام معظم رهبری ۷ ملاک نوآوری، اشتغال آفرینی، حل مساله، داشتن نیروهای متخصص، کاهش ارزبری، ارزش افزوده آفرینی و قابلیت صادارت را بعنوان شرط دانش بنیانی شرکت ها مطرح نمودند.
به گزارش خط رند ۹۱۲ به نقل از مهر، مقام معظم رهبری، هفته گذشته در مراسم دیدار با تعدادی از مسؤلان و کارگزاران نظام به مبحث تولید با خصوصیت «دانش پایه بودن، دانش بنیاد بودن» و اشتغال آفرینی اشاره کردند. ایشان در صحبتهایشان ضمن اشاره به خصوصیت ها و خصوصیت های خاص شرکتهای دانش بنیان افزودند: «بایستی شرکتهایی که به وجود می آیند یک خصوصیّاتی داشته باشند که این خصوصیّات حیاتی می باشد، اساسی است، مهم است».
حضرت آیت الله خامنه ای به صورت دقیق و در بندهای مشخص و مرتبط خصوصیت ها و خصوصیات شرکتهای دانش بنیان را بیان نمودند که در ادامه به موارد مطرح شده از جانب ایشان درباره خصوصیت های شرکتهای دانش بنیان می پردازیم.
نوآوری و کاهش ارزبری
رهبری یکی از خصوصیت های مهم شرکتهای دانش بنیان را «نوآوری» مطرح نمودند و گفتند: «برای شرکتهای دانش بنیان باید ضوابط کیفی تعیین بشود؛ این جور نباشد که فلان شرکتی که با فنّاوری چهل سال پیش دارد کار می کند، بیاید بعنوان شرکت دانش بنیان ثبت نام کند، مثلا از بهره مندی ها و امکانات و تسهیلاتی که هست استفاده کند؛ این درست نیست به مفهوم واقعی کلمه در [یک شرکت] دانش بنیان یک نوآوری ای باید وجود داشته باشد که حالا برخی از خصوصیّات دیگر را هم عرض خواهم کرد. یکی از این خصوصیّات این است که در آن نوآوری باشد؛ یکی این که کاهش ارزبری وجود داشته باشد. ما هم اکنون در یک مواردی برای واردات یک محصول ارز زیادی مصرف می کنیم؛ اگر این شرکت دانش بنیان این را تولید نماید یا به تولید نزدیک بکند، این یا کاهش ارزبری دارد یا بکلّی ارزبری را از بین می برد؛ این یکی از معیارها است».
اشتغال آفرینی
«اشتغال آفرینی» ملاک دیگری است که از جانب رهبر انقلاب برای دانش بنیان شدن عنوان شد و ایشان در این زمینه تاکید کردند؛ «اشتغال آفرینی؛ یکی از شاخص ها این است که شرکتها به مفهوم واقعی کلمه اشتغال آفرین باشند.»
حل مسئله
رهبری درمورد خصوصیت دیگر دانش بنیانی عنوان کردند؛ «یک نکته مهمّ دیگر این است که در توسعه شرکتهای دانش بنیان، اولویّتهایی در نظر گرفته بشود. یکی از اولویّتها که خیلی مهم می باشد، این است که این شرکتها در جهت حلّ مساله باشند؛ ما مسائل اقتصادی مشخّصی در کشور داریم؛ این شرکتها متوجّه به حل مساله باشند، گره گشایی داشته باشند، بر طبق احتیاج به وجود بیایند یعنی نیازسنجی بشود در مورد این شرکتها. یک بخشهایی هست که امنیّت اقتصادی متوقّف بر آنها است؛ مثلا فرض کنید بخش کشاورزی که اتفاقاً بنده آن روز در صحبت اوّل سال گفتم که یکی از وابسته ترین بخشهای ما به واردات و به خارج، بخش کشاورزی ما است. در صورتیکه بخش کشاورزی به امنیّت غذائی ما ارتباط پیدا می کند؛ [این] مساله ی مهمّی است».
قابلیت صادرات
ایشان همینطور قابلیت صادرات یک محصول دانش بنیان را خصوصیت دیگر شرکتهای دانش بنیان ها خواندند و عنوان کردند: «یک مساله ی مهمّ اقتصادی هم همین بحث خام فروشی است که عرض کردیم. ما به اصطلاح موادّ خام را صادر می نماییم با قیمت ارزان، و تولیدات محصولات نهایی را از بیرون وارد می کنم با قیمت گران؛ نسبت این دو قیمت را هم برای من نوشته اند و دوستان اهل تخصّص این کارها [هم] ذکر کرده اند؛ نسبت خیلی فاحشی است. ما موادّ خام را با قیمت ارزان صادر می نماییم، محصول نهایی را با قیمت گران وارد می نماییم، در صورتیکه باید محصول نهایی را [صادر نماییم.] صادرات کشور [بایستی] برود به این سمت، تولیدات برود به این سمت، تولید دانش بنیان برود به این سمت که ما بتوانیم محصول نهایی را در همه ی موادّ متعدد صادر نماییم.
داشتن نیروهای متخصص و ارزش افزوده آفرینی
رهبر انقلاب در بخش دیگری از سخنان خود به حضور نیروهای متخصص در شرکتهای دانش بنیان تاکید داشتند و گفتند؛ «در شرکتهای دانش بنیان این جهت رعایت بشود که یا امنیّت اقتصادی کشور در گرو آنها است، یا ظرفیّت بالایی از نیروهای متخصّص و غیر شاغل را دارند که نیروهای متخصّص را جذب کنند، یا در بخشهایی که شرکتها موادّ خام صادر می کنند مثل بخش معدن؛ متأسّفانه در کشور ما در بخش معادن، ما مشکلات زیادی داریم؛ یکی از اشکالات همین خام فروشی است. حالا نفت که به جای خود؛ در مورد نفت که ما واقعاً هیچ ارزش افزوده ای نداریم، در مورد گاز تا حدودی [وجود دارد]؛ در صورتیکه آن طوری که متخصّصین میگویند در بخش نفت می شود ارزش افزوده زیادی تولید کرد و به وجود آورد، اگر درصورتیکه به بخشهای پایین دستی نفت توجّه بشود. گاز هم همین جور، در بخش معادن دیگر هم همین جور است؛ فلزات ما، سنگ، سنگ های باارزش در کشور، چقدر معدن گرانقیمت سنگ وجود دارد در کشور؛ اینها بدون این که یک ارزش افزوده ای داشته باشد، بدون کار کردن روی آنها، اینها صادر می شود. این بخشها مهم می باشد که ما شرکتهای دانش بنیان را به این بخشها متوجّه کنیم».
مروری بر بخشنامه ارزیابی دانش بنیان ها
آیین نامه اجرایی قانون پشتیبانی از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات در سال ۹۲ به تصویب هیئت وزیران و در امتداد ارزیابی شرکت ها و موسسات دانش بنیان به تصویب «کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت ها و موسسات دانش بنیان و نظارت بر اجرا» رسید.
تعریف شرکت دانش بنیان بر طبق این بخشنامه عبارت است از: «شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی که بمنظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالاها و خدمات) در زمینه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان و بر مبنای معیارهای مورد نظر این بخشنامه، به تأیید کارگروه برسد.»
معیارهای فعلی ارزیابی «شرکت ها» و «کالاها و خدمات» دانش بنیان: *سطح فناوری: کالاها و خدمات باید در زمینه فناوری های بالا یا متوسط به بالا باشند*مرحله تولید: کالاهای ارائه شده باید درحال تولید بوده یا حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی (با قابلیت بررسی فنی) تولید شده باشند، همینطور خدمات، باید دارای اسناد فروش باشند.*طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه: شرکت باید طراحی اساسی و قابل توجهی مبتنی بر کارهای تحقیق و توسعه انجام داده باشد. شرکت های دانش بنیان مبحث این بخشنامه شامل دسته های الف- نوپا نوع ۱، ب- نوپا نوع ۲، ج- تولیدی نوع ۱ و تولیدی نوع ۲ می شوند. شرکتهای نوپا ۱ که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در صورتیکه حداقل یک «کالا یا خدمت یا فرایند تولید یا تجهیز تولید» با فناوری در سطح ۱ را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (۱)، ساخته و ارائه نمایند، به صورت شرکت «نوپا نوع ۱» تایید می شوند. شرکت های دانش بنیان «نوپا نوع ۲» عبارتند از: شرکتهای نوپا که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در صورتیکه حداقل یک «کالا یا خدمت یا فرایند تولید یا تجهیز تولید» با فناوری در سطح ۲ را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (۱)، ساخته و ارائه نمایند، به صورت شرکت «نوپا نوع ۲» تایید می شوند. شرکت های دانش بنیان «تولیدی نوع ۱» عبارتند از: شرکت های متقاضی که در اظهارنامه سال مالی گذشته خود دارای درآمد عملیاتی هستند، در صورتیکه حداقل (۲۵) درصد از این درآمد، ناشی از فروش کالاها یا خدمات با فناوری در سطح ۱ و حائز همه معیارهای ماده (۱) باشد، به صورت شرکت «تولیدی نوع ۱» تایید می شوند. شرکت های دانش بنیان «تولیدی نوع ۲»: شرکت های متقاضی که در اظهارنامه سال مالی گذشته خود دارای درآمد عملیاتی هستند، با دارا بودن یکی از شرایط بندهای زیر تایید می شوند: حداقل یک «کالا یا خدمت یا فرایند تولید یا تجهیز تولید» با فناوری در سطح ۱ یا سطح ۲ را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (۱)، ساخته و ارائه کنند. شرکت مجری حداقل یک پروژه «مهندسی، پیمانکاری و ساخت» (EPC) باشد، مشروط به این که حداقل (۱۰) درصد از قیمت قراردادهای پروژه ناشی از بخش های حائز همه معیارهای ماده (۱) باشد. شرکت های «مستعد دانش بنیان (نوع ۳) هم عبارتند از: شرکتهای مستعدی که حائز معیارهای این بخشنامه نباشند ولی در صورت عرضه فرصت و حمایت امکان کسب آنها را داشته باشند، در صورت احراز معیارهای ارزیابی ذکر شده در پیوست (۲) این بخشنامه، به صورت شرکت مستعد دانش بنیان (نوع ۳) تایید می شوند.
براساس این بخشنامه و معیارهای فوق تا کنون بیشتر از ۶ هزار و ۷۰۰ شرکت ارزیابی شده و تأییدیه دانش بنیانی دریافت کرده اند.
تأکید مقام معظم رهبری بر نحوه ارزیابی متقاضیان دانش بنیان نشان از اهمیت داشتن بعد کیفیت محصولات تولیدی از منظر ایشان دارد. همینطور شرایط و فاکتورهای مطرح شده توسط ایشان مانند صادرات، کاهش ارزبری، ارزش افزوده آفرینی و اشتغال آفرینی نشاندهنده عمق توجه و تاکید ایشان بر افزایش نفوذ فناوری در اقتصاد است.
از آنجایی که فقدان و کمرنگ بودن ابعاد مد نظر رهبری در معیارهای فعلی دانش بنیان شدن قابل مشاهده می باشد، لازم است با آغاز نهضت جدید دانش بنیان کردن صنعت و اقتصاد همزمان با شروع قرن جدید، خصوصیت های دانش بنیان شدن باز طراحی شود و معیارها در صورت ضرورت تغییر کنند.
تأکیدات اخیر رهبری، لزوم دقت هر چه بیشتر در زمینه فیلترهای عبور شرکتها از تولید و خدمت صرف به تولید باکیفیت همراه با نوآوری را بیشتر می کند و وظایف نظارتی بیشتری را به نهادها و مسؤلان اجرایی محول می کند.
منبع: خط رند ۹۱۲
