رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری از افزایش ۱۰ برابری سهم تحقیق و توسعه صنایع کشور در تولید علم صنعتی دنیا در ۲۰ سال گذشته اطلاع داد و اظهار داشت: مشارکت صنعت و دانشگاه باید بهبود یابد.
به گزارش خط رند ۹۱۲ به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC و رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری در بیسـت و دومـین کنـگره سراسری همـکاری های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملّـی اظهار داشت: در فرآیند تغییر نسل، مراکز آموزش عالی تا سال ۱۹۴۵، آموزش مهمترین وظیفه دانشگاه ها را تشکیل می داد، اما از این سال به بعد پژوهش به آن افزوده شد. بررسی و مقایسه سهم بخش های تحقیق و توسعه صنایع در تولید علم در دنیا و ایران رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری اظهار داشت: با آغاز دهه نود میلادی، اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی جلوه دیگری در دانشگاه ها پیدا کرد و دانشگاهها تلاش کردند تا آنچه تولید می کنند در جامعه و هم اقتصاد کاربرد بیشتری داشته باشد. تاثیرگذاری اقتصادی و اجتماعی دانشگاه ها در سیاست های کلان علم و فناوری کشور ابلاغی توسط مقام معظم رهبری در شهریور ۱۳۹۳ هم به روشنی ذکر شده است. وی اظهار داشت: در این سند تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش های اسلامی مورد تاکید قرار گرفته است. نه تنها آموزش عالی بلکه صنایع دنیا هم تغییر کرده اند. آنها هم اکنون نه تنها بیشتر علم محور شده اند بلکه پژوهش های علمی نقش مهمتری در پیشبرد اهدافشان ایفا می کنند. همکاری صنعت و دانشگاه در چند دهه اخیر تغییری بنیادین کرده است. یکی از طریق های بررسی همکاری صنعت و دانشگاه، شاخص هم نویسندگی آنها است. انتشارات مشترک که در سطح بین المللی در معتبرترین مجلات منتشر می شوند راهی برای سنجش این همکاری است. دهقانی اضافه کرد: تولید علمی که در بخش های تحقیق و توسعه دنیا صورت می گیرد را تولید علم صنعتی هم می نامند. به عبارت دیگر، تولید علم صنعتی به تولید علمی اطلاق می شود که در تولید آن حداقل یک پژوهشگر از بخش صنعت مشارکت داشته باشد. سهم بخش های تحقیق و توسعه صنایع در تولید علم در دنیا سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) تصریح کرد: از لحاظ حجمی، تعداد مدارکی که بخش های تحقیق و توسعه صنایع در معتبرترین مجلات دنیا منتشر نموده اند از حدود ۳۲ هزار مورد در سال ۱۹۹۰ به حدود ۲۷۰ هزار مورد در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. این یعنی بخش های تحقیق و توسعه صنایع بیشتر از ۸ برابر گذشته در فعالیتهای علمی دخیل شده اند. وی ادامه داد: برای مقایسه اگر به تولید علم دنیا در همین مدت زمان توجه گردد مشخص خواهد شد که تولید علم دنیا در مدت مشابه حدودا چهار برابر شده است. بنابراین، سرعت رشد تولید علم در میان بخش های تحقیق و توسعه صنایع در دنیا از شتاب بیشتری برخوردار بوده است.
نمودار بنفش: تولید علم بخش های تحقیق و توسعه صنایع WoS و نمودار نارنجی: سهم مشارکت صنعت و دانشگاه از کل تولید علم بخش های تحقیق و توسعه صنایع WoS
سرپرست ISC کنگره اظهار داشت: تغییر در ماهیت بخش های تحقیق و توسعه صنایع در تمامی حوزه های علم رخ نمائی می کند، به نحوی که حدودا هیچ یک از رشته های علمی از این قاعده مستثنی نیستند. بعنوان مثال، تعداد مدارک تولید شده توسط بخش های تحقیق و توسعه در رابطه با صنایع حوزه کشاورزی از ۱۰۸۸ مورد در سال ۱۹۹۰ به ۱۰۰۳۶ مورد ( یعنی ۱۰ برابر) در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. وی ادامه داد: تعداد مقالات حوزه فنی و مهندسی بخش های تحقیق و توسعه صنایع از ۶۶۹۹ مورد در سال ۱۹۹۰ به ۸۸۸۱۰ مورد (۱۳ برابر) در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. در علوم پزشکی همین مقادیر از ۱۱۴۸۳ مورد در سال ۱۹۹۰ به ۱۰۰۳۴۹ مورد ( ۹ برابر) در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته اند. دهقانی اظهار داشت: در علوم پایه هم وضعیت مشابه است و تعداد مدارک انتشار یافته در معتبرترین مجلات بین المللی از ۱۶۸۸۵ به ۱۱۲۵۲۴ مورد ( ۶ برابر) افزایش یافته است. در حوزه علوم اجتماعی و انسانی هم بخش های تحقیق و توسعه صنایع فعالیت بیشتری داشته اند. به صورتی که تعداد مدارک آنها در WoS از ۱۳۹۸ مورد در سال ۱۹۹۰ به ۲۱۷۶۸ مورد ( ۱۵ برابر) در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. وی ادامه داد: به همین نسبت، سهم تولید علم بخش تحقیق و توسعه دنیا از کل تولید علم دنیا هم افزایش یافته است. بر مبنای آمار موجود، سهم تولید علم بخش های تحقیق و توسعه صنایع از کل تولید علم دنیا از ۴ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۹ درصد در سال ۲۰۱۹ ( بیشتر از دو برابر) افزایش یافته است. ضمنا در سال ۱۹۹۰ میزان تولید علم دنیا حدود ۸۰۰ هزار مورد بود که در سال ۲۰۱۹ به بیشتر از ۳ میلیون مورد رسیده است. رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری اظهار داشت: همکاری صنعت و دانشگاه و هم انتشاری این دو مجموعه در سطح دنیا در طول این ۲۰ سال حدودا سه برابر شده است. در سال ۱۹۹۰ حدود ۱۹ درصد از علم تولید شده در بخش تحقیق و توسعه صنایع با همکاری دانشگاه ها به سرانجام رسیده بود اما این رقم در سال ۲۰۱۹ به ۶۰ درصد افزایش یافته است. وی ادامه داد: به عبارت دیگر، هم اکنون حدود ۶۰ درصد تحقیقاتی که در صنعت صورت می پذیرد با همکاری دانشگاه است. این افزایش حدودا در همه حوزه های مختلف علم، شامل علوم کشاورزی، فنی و مهندسی، علوم پایه، پزشکی و انسانی و اجتماعی وجود داشته است. بعنوان مثال، در حوزه انسانی و اجتماعی هم انتشاری صنعت و دانشگاه از ۲۵ درصد در سال ۱۹۹۰ به بیشتر از ۵۰ درصد در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. سهم بخش های تحقیق و توسعه صنایع در تولید علم در دنیا
دهقانی در ادامه این کنگره اظهار داشت: سهم بخش های تحقیق و توسعه صنایع کشور از ۲۰ مورد در سال ۱۹۹۰ به ۱۶۸۰ مورد در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. این امر به معنای افزایش بیشتر از ۸۰ برابری (۱۰ برابر متوسط دنیا) فعالیت علمی بخش های تحقیق و توسعه صنایع کشور می باشد. حوزه های مهندسی، شیمی، سوخت و انرژی، علوم مواد و فیزیک به ترتیب بیشترین میزان تولید علم بخش های تحقیق و توسعه صنایع کشور را ایجاد کرده اند.
این در حالیست که میزان تولید علم کشور در سال ۱۹۹۰ ( ۱۳۷۰) از ۲۰۰ مورد به بیشتر از ۶۰ هزار مورد در سال ۲۰۱۹ ( ۱۳۹۹) رسیده و افزایش بیشتر از ۳۰۰ برابری داشته است. هر چند میزان افزایش سهم و مشارکت بخش تحقیق و توسعه صنایع در نمایه سازی یافته ها و کارهای پژوهش ایران در این مدت افزایش ۸۰ برابری داشته ولی میزان رشد متناسب با افزایش تولیدات علمی کشور نیست.
نمودار نارنجی: تولید علم بخش های تحقیق و توسعه صنایع ایران WoS و نمودار آبی: سهم تولید علم بخش تحقیق و توسعه صنایع ایران از کل تولید علم بخش تحقیق و توسعه دنیا WoS
وی ادامه داد: رشد تولید علم در بخش های تحقیق و توسعه ایران هم از دو جنبه قابل بررسی است. اول اینکه آنها چه سهمی از علم کشور را تولید کرده اند و دوم اینکه آنها چه سهمی از تولید علم بخش های تحقیق و توسعه دنیا را تولید کرده اند. دهقانی افزود: بررسی ها نشان داده است که سهم تولید علم بخش های تحقیق و توسعه صنایع کشور از کل تولید علم دنیا از ۰.۰۶ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۰.۶ درصد در سال ۲۰۱۹ افزایش ۱۰ برابری یافته است. این درحالی است که سهم تولید علم ایران از دنیا در سال ۱۹۹۰ به میزان ۰.۰۲ درصد بود که در سال ۲۰۱۹ به حدود ۲ درصد یعنی افزایش حدود ۱۰۰ برابری یافته است. این مورد نشان داده است سهم جهانی نرخ رشد علمی کشور در طول ۲۰ سال گذشته بیشتر از ۱۰ برابر تولید علم صنعتی حاصل از سهم جهانی بخش های تحقیق و توسعه صنایع کشور بوده است. وی اظهار داشت: بررسی های انجام شده نشان داده است که سهم بخش های تحقیق و توسعه صنایع ایران از کل تولید علم کشور از ۱۱ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۳ درصد در سال ۲۰۱۹ رسیده است. این مساله نشان داده است که باوجود افزایش نقش بخش های تحقیق و توسعه صنایع در تولید علم صنعتی کشور، این میزان متناسب با افزایش سهم تولید علم کشور نبوده است.
نمودار سهم تولید علم بخش تحقیق و توسعه صنایع ایران از کل تولید علم ایران WoS
دهقانی اظهار داشت: سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، تولید علم در جهت تولید ثروت و قدرت با حفظ ارزش های اسلامی را مورد تاکید قرار داده اند، از همین رو در راه توسعه، کشور ناگزیر باید ارتباط صنعت و دانشگاه را بعنوان یکی از ارکان اصلی مورد توجه قرار دهد. در ۲۰ سال گذشته، دانشگاه های کشور ظرفیت های پژوهشی خویش را به سرعت توسعه داده اند، اما همزمان از این ظرفیت عظیم در جهت ارتقای سطح علمی مراکز تحقیق و توسعه صنایع بهره برداری نشده است. وی اظهار داشت: ارتباط صنعت و دانشگاه راهبردی مناسب در جهت افزایش توان پژوهشی صنعت کشور است. مراکز تحقیق و توسعه زبان مشترک صنعت و دانشگاه هستند. پیشتازی دانشگاه های کشور در حوزه تولید علم بین الملل فرصتی مغتنم برای صنایع کشور بوده و صنایع می توانند از این فرصت برای سازماندهی مراکز تحقیق و توسعه کمال استفاده را ببرند. بیسـت و دومـین کنـگره سراسری همـکاری های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملّـی، توسط مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فنآوری و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و جمعیت ایرانی پیشبرد ارتباط صنعت و دانشگاه در ایام ۲۵ و ۲۶ شهریور به دو صورت حضوری و مجازی برگزار می گردد. این کنگره در چهار نشست تخصصی با عناوین باز آفرینی نظام آموزش عالی با تاکید بر کار آفرینی و مهارت محوری، فرصت ها و چالش های ارتباط بازیگران اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور، الگوها و تجارب بین المللی ارتباط صنعت و دانشگاه، اقتصاد نوآوری، راهبردی اثر بخش در حوزه تعاملات دانشگاه و صنعت برگزار می گردد و متخصصان از دستگاهای اجرایی، وزارتخانه ها، دانشگاه ها و موسسات پژوهشی و صنایع دولتی و خصوصی با حدود ۶۰ سخنرانی، مطالب خویش را عرضه می کنند. در مراسم افتتاحیه پیام دبیر کل سازمان جهانی اسلامی برای آموزش و پرورش، علوم و فرهنگ آیسسکو (ICESCO) توسط دکتر عباس صدری دبیر منطقه ای ایسسکو در ایران قرائت شد. دکتر محمدجواد دهقانی رئیس کنگره، دکتر براتعلی قبادیان، معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صنعت، معدن و تجارت، دکتر غلامحسین رحیمی معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، دکتر سعیدرضا عاملی دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی و دکتر مسعود شفیعی رئیس جمعیت ایرانی پیشبرد ارتباط صنعت و دانشگاه و دبیر دایمی کنگره سخنرانی کردند.
