خط رند ۹۱۲: فناوری بلاک چین طیف وسیعی از خصوصیات باارزش را ارائه می دهد که مهم ترین آنها به ذخیره و ایجاد پایگاه داده های آشکار و دائمی و نگهداری سوابق مربوط می شود و وجود چنین قابلیتی می تواند به مقابله با جرائم سازمان یافته و فساد دولتی کمک شایان توجهی کند.
به گزارش خط رند ۹۱۲ به نقل از ایسنا، بلاک چین می تواند نقش منحصربه فردی در جلوگیری از فساد دولتی داشته باشد. هرچند این فناوری نمی تواند به تنهایی از وقوع جرم جلوگیری کند و باید با چارچوب ها و ساختارهای مناسب و موثر قانونی همراه شود. بلاک چین ترکیبی واحد از خاصیت ها، نظیر نگهداری سوابق، جمع آوری اطلاعات دائمی و آشکار، شفافیت و ارزیابی معاملات در زمان واقعی و عملکرد خودکار قراردادهای هوشمند را ارائه می دهد.
بلاک چین می تواند چارچوب های قانونی و ساختارهای اجتماعی موجود را تکمیل کرده و ارتقا دهد. با وجود این، کارایی فناوری مورد اشاره در عمل با محدودیت هایی نیز هم راه است. به عبارت دیگر، در غیاب اجرای قوانین پیوسته و موثر، ورودی های اطلاعاتی دقیق، دانش کافی فناورانه و مشارکت نخبگان سیاسی و اجتماعی، ممکنست حاکمیت مبتنی بر بلاک چین هیچ نقشی بعنوان عامل بازدارندگی در زمینه فساد و اصلاح وضعیت موجود نداشته باشد.
با توجه به این سیاست گذاران می توانند با تلفیق و همراه سازی پنج مولفه کلیدی و کارآمد، با کاربرد بلاک چین، از این فنآوری برای رفع نقاط ضعف در سیستم های فعلی استفاده کنند. پژوهشگاه فضای مجازی به ذکر این موارد پرداخته است. این موارد استفاده همین طور اهمیت یک رویکرد جامع و چند وجهی را برای حاکمیت مبتنی بر بلاک چین نشان می دهند. در بسیاری موارد آنها همین طور محدودیت ها و معایب اساسی را در استفاده از این فنآوری جدید دارند. در صورتیکه این محدودیت ها ممکنست با پیشرفت های تکنولوژیک روبه رو شود، لازم است که دولت ها هم هزینه ها و هم مزایای حاکمیت مبتنی بر بلاک چین را به خوبی ارزیابی کنند.
تدارکات عمومی
تدارکات عمومی (یا پیمانکاری دولتی) بزرگ ترین بازار برای مخارج دولت و همین طور بزرگ ترین منبع فساد اداری در سراسر جهان است. عوامل گوناگون، این فرآیند های دولتی را هم در کشورهای با درآمد بالا و هم در کشورهای فقیر به یک بستر مناسب برای فساد بدل می سازد. فرآیندهای انتخاب پیمانکاران و منابع در چنین شرایطی بسیار پیچیده، غیرشفاف و همین طور شامل درجه بالایی از اختیار انسان هستند. این لطمه پذیری ها نه فقط منجربه ضایعات گسترده مالی می شوند، بلکه تحریف قیمت های بازار، کاهش رقابت سالم و غالبا تولید کالاهای غیراستاندارد و خدمات ناکارآمد را سبب می شوند. حال این سوال مطرح می شود که فناوری بلاک چین چگونه می تواند به این مساله کمک کند؟
یک پروسه مبتنی بر بلاک چین می تواند با تسهیل نظارت شخص ثالث بر معاملات آشکار و ایجاد عینیت و یک نواختی بیشتر بوسیله معاملات هوشمند خودکار، مستقیما شاخصهای زمینه ساز فساد پیمانکاری یا تدارکات را از بین ببرد و به دنبال آن شفافیت معاملات و پاسخگویی بازیگران را افزایش و ارتقا دهد.
شماری از موانع می تواند استقرار موثر این سیستم را پیچیده کند. بعنوان مثال هرچه دسترسی و استفاده از سکوی بلاک چین آسان تر باشد در زمینه سو استفاده لطمه پذیرتر است. حملات اسپمینگ یا تخلیه ممکنست پتانسیل های ضدفساد سیستم را با بارگذاری بیش از اندازه اطلاعات بی فایده و مخرب یا بوسیله سرقت، از بین ببرند. علاوه بر این سکوی بلاک چین ممکنست نتواند تعاملات انسان ها در کل جهان را ضبط کند. اگر تبانی، رشوه یا حتی انتخاب پیمانکار به صورت آفلاین ادامه یابد، پتانسیل ضد فساد سیستم های مبتنی بر بلاک چین به شدت مبهم خواهد شد.
ثبت املاک
دولت های مختلف در اقصی نقاط جهان، اجرای آزمایشی طرح ثبت زمین ها مبتنی بر فناوری بلاک چین را آغاز نموده اند. بعضی ابتکارات خصوصاً ابتکاراتی که در کشور سوئد شکل گرفته، سبب افزایش کارایی در صنعت انبوه سازی مسکن و املاک شده است. برخی ابتکارات دیگر در هندوراس و هند با هدف الهام بخشیدن و گسترش حقوق مالکیت و تقویت شفافیت در فرآیند های لطمه پذیر نسبت به فساد به وجود آمده اند. تاثیر فناوری بلاک چین بر این حوزه، پرسش بزرگی است که در این مقطع، مطرح می شود.
ثبت اراضی مبتنی بر فناوری بلاک چین بطور بالقوه می تواند یک سیستم ثبت ایمن، غیرمتمرکز، قابل تایید عموم و غیرقابل تغییر و دستکاری را عرضه نماید که افراد بوسیله آن قادر خواهند بود بطور قطع مالکیت زمین خودرا اثبات کنند. این خصوصیات زمینه ایجاد فرصت برای جرائمی چون جعل سند و کلاهبرداری در مورد حقوق و مالکیت زمین را می کاهد و بطور کلی یک سیستم مالکیت مقاوم در مقابل فساد را به وجود می آورد.
با این وجود، محدودیت های کلیدی در زمینه ثبت زمین ها با بهره گیری از فناوری بلاک چین نیز وجود دارد. فناوری بلاک چین به خودی خود نمی تواند مالکیت دارایی ها را رسمیت دهد یا مسئله مربوط به حاکمیت ناکارآمد را حل کند. کشورهایی که سیستم ثبت زمین ناقص و ناکارآمد دارند باید پیش از مبادرت به استفاده از فناوری بلاک چین در سیستم ثبت، روند دشوار جمع آوری، مرتب کردن و دیجیتال سازی اطلاعات را طی کنند. علاوه بر این امکان استفاده از بلاک چین در ثبت اراضی تا حدود زیادی به میزان اتصال کاربران و توسعه فناوری های دیجیتال در یک کشور، بستگی دارد.
رای گیری الکترونیکی
نگرانی بیش از پیش در مورد امنیت انتخابات، صداقت و درستی در ثبت نام رای دهندگان، دسترسی به نظرسنجی ها و میزان مشارکت رای دهندگان سبب شده است که دولت ها بستر رای گیری مبتنی بر بلاک چین را بعنوان ابزاری برای افزایش اعتماد و مشارکت مردم در فرایندهای اساسی دموکراتیک در نظر بگیرند. خصوصیات بارز بلاک چین مانند غیرمتمرکز، شفاف، تغییرناپذیر و رمزنگاری شده بودن می تواند در به حداقل رساندن دستکاری انتخاباتی و به حداکثر رساندن دسترسی به نظرسنجی کمک شایانی کند. این در حالیست که محدودیت هایی نیز دراین زمینه وجود دارد.
باتوجه به مشروعیت انتخابات، رای گیری مبتنی بر بلاک چین الکترونیکی خطرات قابل توجهی را به همراه دارد. فناوری بلاک چین مانند هر سیستم فناوری جدیدی در مقابل حمله های سایبری و دیگر لطمه های امنیتی لطمه پذیر است. این مساله می تواند منجر به دستکاری در آراء، پاک شدن سوابق رای یا هرج و مرج انتخاباتی شود.
سیستم تایید رای دهنده که از ابزار احراز هویت بیومتریک، مانند تشخیص چهره استفاده می نماید، می تواند با خطا، منجر به وقوع اشتباه در پروسه شناسایی رای دهنده شود، در نتیجه تقلب یا محرومیت بعضی شهروندان در انتخابات را تسهیل می کند. سیستم های رای گیری مبتنی بر فناوری بلاک چین ممکنست خطرات و نگرانی های مربوط به حریم خصوصی را نیز به دنبال داشته باشد. بدین سبب لازم است که چنین خدماتی توسط یک سیستم و ارائه دهنده فناوری بسیار معتبر تهیه شود.
ثبت مالکیت شرکت های عام المنفعه و خیریه
رسوایی های اخیر در مورد فساد سازمان های عام المنفعه و خیریه، نگرانی هایی را در سرتاسر جهان در مورد مالکیت این قبیل شرکت های ناشناخته به وجود آورده است. شرکت هایی که عموما در سکوت تاسیس شده و می توانند به آسانی برای مقاصد پولشویی، پرداخت رشوه یا استفاده از سرمایه گذاری های دولتی برای مقاصد شخصی مورد استفاده قرار بگیرند. فناوری بلاک چین می تواند دراین زمینه کمک شایان توجهی به دولت ها عرضه نماید.
خیلی از کشورها بمنظور ردیابی بهتر تناقضات در منافع و کارهای مجرمانه چنین نهادهایی، اقدام به ایجاد ثبت های مرکزی برای مالکیت شرکت های عام المنفعه و موسسات خیریه می کنند. ثبت این اطلاعات مبتنی بر فناوری بلاک چین، به شکل گسترده برای کاربران قابل دسترس و تا حدود زیادی، ضد دستکاری است. بی گمان چنین امکانی، می تواند شفافیت مورد نیاز را فراهم و همین طور هرگونه فسادی را آشکار کند.
عدم رسیدن کشورها به قطعیت در مورد ضرورت و اهمیت پرداختن به این قبیل شرکت ها و موسسات و حضور فعال برخی نهادهای مالی مانند بانکهای بزرگ جهان در تاسیس و رشد این قبیل موسسات، از موانع بزرگ موجود بر سر راه به کارگیری فناوری بلاک چین دراین زمینه است.
اعطای کمک هزینه
خیلی از دولت ها سالیانه میلیون ها دلار کمک هزینه در زمینه های مختلف مانند آموزش، هنر، کمک های بشردوستانه، کمک های اجتماعی و دیگر زمینه ها پرداخت می کنند. این روند اغلب پیچیده، غیرشفاف و ناکارآمد است و موجب گم شدن پول در جریان هزینه های بانکی و واسطه ها شده و به عبارتی پتانسیل ایجاد انحراف و فساد مالی را به وجود می آورد. بلاک چین می تواند بطور بالقوه جهت ایجاد اعتماد عمومی در این سیستم مورد استفاده قرار گیرد. امکان حذف واسطه ها و کاهش تعداد بازیگران درگیر در اعطای کمک هزینه ها و همین طور در روند پرداخت و مدیریت، می تواند روند کار را ساده تر ساخته، هزینه ها را کاهش داده و مهم تر از آن، فرصت فساد مالی و کارهای غیرقانونی را به حداقل برساند.
در اینجا بخش نیز محدودیت هایی وجود دارد. توانایی دریافت کنندگان برای مدیریت موثر اعطای کمک های مالی مبتنی بر فناوری بلاک چین ممکنست چالش برانگیز باشد یا عمق و میزان شفافیت را کم کند. افراد و سازمان هایی که دانش فناوری یا منابع کمتری دارند، قادر به استفاده از این سیستم نیستند و ممکنست با تبعیض یا محرومیت از فرایندهای اعطای کمک هزینه مواجه شوند. علاوه بر این یک سیستم پرداخت مبتنی بر بلاک چین به اندازه کافی مشکلات و چالش های ناشی از فساد در استفاده از کمک هزینه را حل نمی کند.
متعادل کردن مزایا و چالش ها
علاوه بر نگرانی های یاد شده، برخی موانع مهم فنی نیز می توانند مانع بهره گیری موثر از بلاک چین شود. این موانع می تواند از هزینه پیاده سازی و مقیاس پذیری تا موارد منفی ناشناخته و اقدامات اشتباه سیاست گذاران در زیرساخت ها متغیر باشد. بلاک چین، با داده های آشکار و دائمی و ثبت اطلاعاتی که می توانند شفافیت، پاسخگویی و تعامل شهروندان را افزایش دهد، خصوصیات ارزشمندی را ارائه می دهد.
مجمع جهانی اقتصاد بتازگی گزارشی را برای ارزیابی بیشتر توانایی بلاک چین در کاهش موثر فساد عمومی منتشر نموده است. عنوان این گزارش «کاوش در فناوری بلاک چین برای شفافیت دولت» نام دارد. در این گزارش، یک سیستم تدارکات عمومی مبتنی بر بلاک چین در یکی از پروژه های مشترک در حال انجام میان بانک توسعه داخلی قاره آمریکا و دفتر بازرسی کل کلمبیا، مورد بررسی، طراحی و آزمایش قرار گرفته است.
بلاک چین نقش بسیار موثری در مقابله با فساد دارد اما جدید بودن و دارا بودن پتانسیل ضدفساد این فناوری و نقش آن در ارائه چاره ها نباید سیاست گذاران را از معایب و خطرات تجارت ناشی از استفاده این فناوری در حوزه عمومی منحرف کند. با وجود تمام چالش ها، بلاک چین خصوصیات ارزشمندی را ارائه می دهد، خصوصا خاصیت های مربوط به داده های آشکار و دائمی و نگهداری سوابق که می تواند شفافیت، پاسخگویی و تعامل شهروندان را در خیلی از حوزه های حیاتی جهان، فراهم سازد.
منبع: خط رند ۹۱۲
